Sedat Kaya

YAZARLAR

18 Nisan 2020 Cumartesi

BOKTAN BİR HİKAYE OKUMAK İSTER MİSİNİZ?

İnsanoğlu varolduğu günden beri boşaltım sistemi için yer aramış durmuş..

Bilim adamları, mimarlar, aydınlar yıllarca uğraşmış.

Ne yapsak, ne etsek de, dağlara taşlara yapmasak.

Sonunda bulmuşlar.

Tuvalet.

Alafrangası var,

Alaturkası var..

Bir de pisuvar.

İster ayakta..

İster oturarak.

Seç, beğen, al.

Biz farklı isimler vermişiz tuvalete.

WC.

Kenef.

Helâ.

Abdesthane.

Ayakyolu.

Ve de yüz numara.

Hepsini anladık da.

Bu yüz numara ne alaka..

Neden tuvalet 100 numara?

Gelin tuvaletin tarihine biraz göz atalım.

*. -*. *

İlk insanın ihtiyacını hayvanlar gibi çalı çırpının arasında gidermesinden binlerce yıl sonra Sümerliler oturarak defihacet yapmayı keşfetmişler.

Sonra Mısırlılar ve Hindistan'da yaşayanlar.

İhtiyaçlarını gördükten sonra oturağa düşenleri uzaklara dökmüşler..

Ardından Anadolu'da ve eski Yunan'daki antik uygarlıklar bu sistemi geliştirmiş.

Atıklar oturdukları deliğin içine düşüyor, deliğin altından akan su da onları uzağa taşıyormuş..

Selçuk'taki Efes kentinde o tuvaletler hala duruyor..

Bu çözümü Roma Avrupa'yla tanıştırmış..

Ancak ortaçağ karanlığı bilim ve sanata zincir vurunca işin boku çıkmış..

Ortaçağ Avrupası'nda insanlar tuvaletlerini oturaklara yapıyor, sonra dışkıyı camdan sokağa atıyormuş.

Düşününün.

Yolda yürürken üstünüze gökten pislik yağıyor..

Soyluların sokaklarda büyük şemsiyelerle dolaşmasının nedeni buymuş..

Bu olay kentlerde o kadar büyük sorun haline gelmiş ki, gece sokağa çıkma gafletinde bulunanlar, başına bir oturağın boşaltılmasını önlemek için yürüyüş boyunca “Heed your hand!” (Elindekine dikkat et!) diye bağırmak zorunda kalırmış.

Ama İskoçlar ve Fransızlar İngilizler'den daha kibar insanlarmış.

İskoçlar lâzımlığı sokağa dökerken, "Gardly loo!" diye bağırırmış..

Yani, "Gelme, dikkat et"

Fransızlar da "Gardez l'eau"..

Çok daha kibar olanlar defihacetini yaptıktan sonra eline lâzımlığı alır, boca etmeden önce sokağı kolaçan eder, sonra kibarca“Alerteee” diye bağırırmış.

Yani "Dikkatttt"

Ayrıca Fransızların parfümü icad etmelerinin nedeni de buymuş..

Parfümlerin üzerinde yazan “Eau de Toilette” , “Tuvalet suyu” demek.

Fransızlar tuvaletten çıktıktan sonra kokmamak için üzerlerine parfüm dökerlermiş..

Osmanlı'nın Paris elçisi Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi hatıralarında Fransızlar'ın her tuvalet sonrası su gibi parfüm kullandıklarından sözeder.

Ancak çevreden gelen pis kokularla parfüm kokularının birleşmesi çekilmez bir ortama neden olurmuş..

Hani defihacet ile ilgili dilimize yerleşen bir deyim var..

"Tüy dikmek"

O da Fransa'dan..

Uşaklar, Versailles Sarayı'nda koridor köşelerine yapılan pisliklere önce bir kaz tüyü dikermiş.. Bir kaç gün sonra da tüyden tutarak, sertleşmiş olan dışkıyı pencereden dışarı atarlarmış..

Atarken de bağırırlarmış..

"Alerteeeee!"

İşte "tüy dikmek" deyimi oradan geliyor..

Dilimize sokan da Mehmet Çelebi..

Bazı uyanık girişimciler bu sokağa dökülen dışkılar nedeniyle güneşlik kısmı geniş şapkalar üretmişler..

Zenginler bu şapkaları giyerek gökten yağan idrar ve dışkıdan korunurmuş..

Fötr şapkanın hikayesi bu herhalde..

Ancak ilginçtir..

Aynı tarihlerde İslâm öncesi Arap toplumlarında ve Çin'de tuvalet kağıdı kullanılıyormuş..

Avrupa tuvalet kağıdına yıllar sonra geçmiş..

Bugün kullandığımız tuvaletler de daha yeni sayılır..

Avrupa 20'nci yüzyılın başlarında modern dediğimiz bu tuvaletlerde işini görmüş.